Alimenty – nie tylko dla dzieci?
Temat obowiązku alimentacyjnego jest mniej lub bardziej znanym w naszym społeczeństwie i najczęściej kojarzy się z rozwodem, rozpadem rodziny i obowiązkiem płacenia przez ojca/byłego męża określonej kwoty pieniędzy na rzecz dzieci.
W dużej mierze powyższe skojarzenia są słuszne (można je uznać za stereotyp) i nie brak jest podstaw aby tak twierdzić. W przeważającej części rozwodów to właśnie ojciec/mąż zostaje zobowiązany do łożenia okresowo danej kwoty pieniędzy na dzieci, które najczęściej pozostają z matką.
Jednakowoż, jeżeli zagłębimy się w temat obowiązku alimentacyjnego, okazuje się że uprawnionymi do alimentów są nie tylko dzieci, ale również żona lub mąż. Powyższe wynika z kolei wprost z art. 60 KRO. Przywoływany przepis statuuje dwie sytuacje, w których jeden z małżonków może żądać odpowiedniej kwoty tytułem alimentów od drugiego:
- w sytuacji, gdy małżonek nie zostaje uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku (art. 60 § 1 KRO),
- w sytuacji, gdy jeden z małżonków zostaje uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia i rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego (art. 60 § 2 KRO).
Istotnym jest również brzmienie art. 60 § 3 KRO, który to przepis określa nam temporalny koniec ww. obowiązku:
- obowiązek wygasa w razie zawarcia kolejnego małżeństwa przez małżonka otrzymującego alimenty,
- obowiązek wygasa z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu – gdy zobowiązany jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia (istnieje możliwość przedłużenia 5-letniego okresu alimentacji przez sąd).
W powyżej przywołanych przepisach znajdziemy pojęcie niedostatku – co ono oznacza? Dla każdego niedostatek może być czymś innym i może on być uzależniony od wielu czynników. Chcąc wyjaśnić tego typu termin niedookreślony musimy sięgnąć do orzecznictwa, dla przykładu:
„W niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części; a usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunku bytowania, odpowiednie dla jego stanu zdrowia i wieku” – wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 września 2000 r. sygn. akt. I CKN 872/00.
„Prawidłowe wyłożenie ustawowego pojęcia »niedostatku«, którym posługuje się art. 60 § 1 KRO, wymaga uwzględnienia całokształty okoliczności charakteryzujących życiowe i majątkowe położenie rozwiedzionego małżonka domagającego się świadczenia alimentacyjnego od byłego współmałżonka. Mieć należy przy tym na uwadze, iż do przyjęcia niedostatku wystarcza, że środki uprawnionego nie są dostateczne do samodzielnego utrzymania się, nie jest zaś konieczne ustalenie, że uprawniony w ogóle nie ma żadnych środków do utrzymania się; chodzi tu o sytuację, w której osoba uprawniona nie może w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb” – wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 października 1999 r. I CKN 146/98.
Dodatkowo uważam, że należy omówić również przy okazji niniejszego artykułu pojęcie istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego rozkładu pożycia, w tym wypadku również przywołam orzeczenia, które winny w dostateczny sposób wyjaśniać to pojęcie:
„Podział ról w małżeństwie, w ramach których żona zajmowała się wychowaniem i codzienną troską o dziecko, a mąż, pracując zawodowo, miał dostarczyć środków utrzymania dla rodziny – w sytuacji, kiedy niepracująca żona na skutek rozwodu zostaje tych środków pozbawiona i musi sama zabiegać o ich pozyskanie, stanowi o znacznym pogorszeniu jej sytuacji spowodowanej rozwiązaniem małżeństwa” – wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z dnia 18 marca 2015 r. sygn. akt I ACa 5/15.
„Wykładnia przesłanki »istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego« powinna polegać na porównaniu każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, które by istniało, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo” – wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 13 listopada 2013 r. sygn. akt I Ca 331/13 (vide również wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 7 maja 1998 r. sygn. akt III CKN 186/98).
Obowiązek alimentacyjny to nie tylko te powszechnie znane „alimenty zasądzane podczas rozwodu” istnieje on również pomiędzy pozostałymi członkami rodziny np. dziećmi wobec rodziców… ale o tym kolejnym razem.
Alimenty – nie tylko dla dzieci?
Temat obowiązku alimentacyjnego jest mniej lub bardziej znanym w naszym społeczeństwie i najczęściej kojarzy się z rozwodem, rozpadem rodziny i obowiązkiem płacenia przez ojca/byłego męża określonej kwoty pieniędzy na rzecz dzieci.
W dużej mierze powyższe skojarzenia są słuszne (można je uznać za stereotyp) i nie brak jest podstaw aby tak twierdzić. W przeważającej części rozwodów to właśnie ojciec/mąż zostaje zobowiązany do łożenia okresowo danej kwoty pieniędzy na dzieci, które najczęściej pozostają z matką.
Jednakowoż, jeżeli zagłębimy się w temat obowiązku alimentacyjnego, okazuje się że uprawnionymi do alimentów są nie tylko dzieci, ale również żona lub mąż. Powyższe wynika z kolei wprost z art. 60 KRO. Przywoływany przepis statuuje dwie sytuacje, w których jeden z małżonków może żądać odpowiedniej kwoty tytułem alimentów od drugiego:
- w sytuacji, gdy małżonek nie zostaje uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku (art. 60 § 1 KRO),
- w sytuacji, gdy jeden z małżonków zostaje uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia i rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego (art. 60 § 2 KRO).
Istotnym jest również brzmienie art. 60 § 3 KRO, który to przepis określa nam temporalny koniec ww. obowiązku:
- obowiązek wygasa w razie zawarcia kolejnego małżeństwa przez małżonka otrzymującego alimenty,
- obowiązek wygasa z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu – gdy zobowiązany jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia (istnieje możliwość przedłużenia 5-letniego okresu alimentacji przez sąd).
W powyżej przywołanych przepisach znajdziemy pojęcie niedostatku – co ono oznacza? Dla każdego niedostatek może być czymś innym i może on być uzależniony od wielu czynników. Chcąc wyjaśnić tego typu termin niedookreślony musimy sięgnąć do orzecznictwa, dla przykładu:
„W niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części; a usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunku bytowania, odpowiednie dla jego stanu zdrowia i wieku” – wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 września 2000 r. sygn. akt. I CKN 872/00.
„Prawidłowe wyłożenie ustawowego pojęcia »niedostatku«, którym posługuje się art. 60 § 1 KRO, wymaga uwzględnienia całokształty okoliczności charakteryzujących życiowe i majątkowe położenie rozwiedzionego małżonka domagającego się świadczenia alimentacyjnego od byłego współmałżonka. Mieć należy przy tym na uwadze, iż do przyjęcia niedostatku wystarcza, że środki uprawnionego nie są dostateczne do samodzielnego utrzymania się, nie jest zaś konieczne ustalenie, że uprawniony w ogóle nie ma żadnych środków do utrzymania się; chodzi tu o sytuację, w której osoba uprawniona nie może w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb” – wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 października 1999 r. I CKN 146/98.
Dodatkowo uważam, że należy omówić również przy okazji niniejszego artykułu pojęcie istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego rozkładu pożycia, w tym wypadku również przywołam orzeczenia, które winny w dostateczny sposób wyjaśniać to pojęcie:
„Podział ról w małżeństwie, w ramach których żona zajmowała się wychowaniem i codzienną troską o dziecko, a mąż, pracując zawodowo, miał dostarczyć środków utrzymania dla rodziny – w sytuacji, kiedy niepracująca żona na skutek rozwodu zostaje tych środków pozbawiona i musi sama zabiegać o ich pozyskanie, stanowi o znacznym pogorszeniu jej sytuacji spowodowanej rozwiązaniem małżeństwa” – wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z dnia 18 marca 2015 r. sygn. akt I ACa 5/15.
„Wykładnia przesłanki »istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego« powinna polegać na porównaniu każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, które by istniało, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo” – wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 13 listopada 2013 r. sygn. akt I Ca 331/13 (vide również wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 7 maja 1998 r. sygn. akt III CKN 186/98).
Obowiązek alimentacyjny to nie tylko te powszechnie znane „alimenty zasądzane podczas rozwodu” istnieje on również pomiędzy pozostałymi członkami rodziny np. dziećmi wobec rodziców… ale o tym kolejnym razem.
